عدالت ترمیمی در عمل

وزارت کشور انگلستان در سال 2668 تصمیم به تأمین اعتبار مالی چندین سازمان عدالت ترمیمی تحت حمایت برنامه کاهش جرم 8 (CRP) خود گرفت 2. وزارت کشور پس از دعوت به مناقصه از سازمان های مختلف )سازمانها، شرکت ها یا کنسرسیوم ها( که مایل به اجرای آزمایشی یا توسعه عدالت ترمیمی بودند و همچنین پس از بررسی هفت پروژه عدالت ترمیمی موجود در انگلستان که تحت طرح CRP به مورد اجرا در آمده بودند )مایرز و همکاران 2668 ( سه سازمان 2663 تامین / را از میان آنها انتخاب کرد که کار خود را در اواسط سال 2668 شروع کردند و تا 4 اعتبار شدند. نتایج فعالیت های این سه سازمان و ارزیابی مستقلی که نویسندگان انجام داده اند، تمرکز اصلی محتوای این کتاب را تشکیل می دهند.
سه سازمانی که وزارت کشور تصمیم به حمایت از آنها گرفت عبارت بودند از CONNECT ، کنسرسیوم تحقیقات عدالت قضایی 3 (JRC) و REMEDI که از بین آنها تنها REMEDI سازمان خیریه ای بود که از قبل فعالیت می کرد و در شفیلد مستقر بود. تأمین اعتبار مالی جدید قرار بود که از گسترش خدمات میانجی گری REMEDI به کل شهرستان یورکشایر جنوبی حمایت به عمل آورد. سازمان CONNECT از پیشنهاد مشترک از انجمن ملی مراقبت و بازپذیری مجرمین در جامعه (NACRO) و سازمانی که در آن زمان مرکز خدمات تعلیق مراقبتی لندن مرکزی
(ILPS) نامیده می شد و سپس بخشی از اداره ملی تعلیق مراقبتی انگلستان و ولز شد، شکل گرفت.
کنسرسیوم تحقیقات عدالت قضایی که از لحاظ تعداد کارکنان و گستره فعالیت های خود، بزرگترین سازمان در میان این سه سازمان به شمار می رفت، در مرکز جرم شناسی جری لی در دانشگاه پنسیلوانیا قرار داشت که دارای همکاری های مشترک با دانشگاه ملی استرالیا نیز بود.
سازمان JRC که تحت هدایت و سرپرستی پروفسور لارنس شرمن و پروفسور هیتراسترنگ قرار داشت، دارای پایگاه های عملیاتی در لندن، تیمز ولی و نورثومبریا و همکاری های مشترک با پلیس متروپولیتن)در لندن(؛ اداره ملی تعلیق مراقبتی، زندان سلطنتی بولینگدون، پلیس تیمزولی و مرکز خدمات میانجی گری اجتماعی اکسفورد )درتیمزولی( و پلیس نورثومبریا )درنورثومبریا( بود.
مولفین در این کتاب سعی کردند با بررسی کارکرد این سه سازمان ترمیمی وارد “جعبه سیاه” عدالت ترمیمی شده و به این پرسش کلیدی که در کانون توجه این کتاب قرار دارد )یعنی چه چیزی برای بزهکاران و بزه دیدگان نتیجه بخش است(، پاسخ دهند.
در کشور ما نیز حدود سه دهه است که عدالت ترمیمی در ادبیات حقوقی ، ظهور و بروز پیدا کرده است و موضوع مقالات، کتب ، پایان نامه ها و به طور کلی تحقیقات علمی قرار گرفته است.
اما کانون توجه این پژوهش ها به مفهوم و مبانی نظری عدالت ترمیمی بوده است و کمتر وارد حوزه عملکرد شده است. عدالت ترمیمی در کشورهای مترقی سال هاست که عملیاتی شده و به طور نظام مند و تحت قوانین مدون در حال اجراست و اطلاع از نتایج برنامه های ترمیمی و نقاط ضعف و قوت این برنامه ها و ضروریات و ملاحظاتی که نهاد های مجری در فرآیندهای ترمیمی باید مد نظر داشته باشند ، می تواند زمینه ساز پیش بینی این برنامه ها درقوانین موضوعه و اجرای هدفمند آنها در کشورمان باشد و به مرحله گذار از اندیشه تا عمل در حوزه عدالت ترمیمی سرعت ببخشد.
با توجه به اینکه این جریان )گذار از اندیشه تا عمل( با تحولات تقنینی در قوانین مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری در سال 12 به خصوص پیش بینی نهاد هایی همچو میانجی گری و ابلاغ آیین نامه اجرایی آن درسال 14 وارد مرحله نوینی شده است ،مطالعه کتاب هایی از این دست می تواند راهنمای مدونی باشد برای مجریان دستگاه عدالت کیفری در مسیر اجرای فرآیندهای ترمیمی و چراغ راهی باشد برای متفکرین و پژوهشگران در این حوزه تا با تغییر در نگرش تحقیقاتی خود ،در حوزه بررسی نتایج و عملکرد نظام عدالت ترمیمی در کشورهای مترقی و انتقال این تجارب در قالب تالیف و ترجمه به ادبیات حقوقی کشورمان گام بردارند.
علی طالع زاری
گرگان، پاییز 1931 خورشیدی